Om met recente ontwikkelingen te beginnen: Jullie hebben vijf studio-documentaires online gezet die inzicht geven in het opnameproces. Om er n uit te pakken: het is wel leuk dat jullie drummer, Harmen Kieboom, eigenlijk geen metaldrummer is.
Dat klopt. Hij heeft op het conservatorium gezeten en heeft daar jazz gedaan. Onze producer, Joost van den Broek, zegt dat hij wel metal kan spelen. Nou, dat is in ieder geval fijn om te horen, toch? Het leuke aan zijn achtergrond is dat hij met heel andere dingen komt om de muziek invulling te geven dan een metaldrummer zou doen. Ik vind dat echt een verrijking.
Ondanks dat jij een klassieke achtergrond hebt, ben je wel genteresseerd in jazz.
Jazeker. Ik vind het een waanzinnige discipline omdat het zo anders is dan klassieke muziek, waarbij alles is uitgeschreven en van tevoren is bedacht. Jazz is totale vrijheid. Er zijn wel spelregels, maar daarna is het een kwestie van dat de drummer aftikt... en succes.
Ex Libris is natuurlijk altijd een eigenzinnige band geweest waarin dit soort creatieve uitspattingen welkom zijn. Het lijkt me wel een uitdaging om daar iets consistents van te maken.
Dat klopt. Juist met ANN hebben we getracht die consistentie te behouden. Dat is ook iets waar Joost ons op gecoacht heeft, om te voorkomen dat het samenvoegen van die ideen een te fragmentarisch beeld oplevert. Ons debuutalbum Amygdala bevat heel veel toffe fragmenten, maar de samenhang ontbrak nog weleens. Die consistentie is er naar mijn mening nu wel met ANN.
Productioneel is er ook wel vooruitgang geboekt in de loop der jaren. Hoewel Medea prachtige nummers bevat, is er productioneel wel wat op aan te merken, maar ANN is op dat gebied een vooruitgang. Ik ben overigens blij dat deze niet zo overgeproduceerd is als Theater Of Dimensions van Xandria.
Op Medea hoor je nog een band in de groei. Xandria is meer een format en is veel meer een commercieel product. Van tevoren hebben we al bedacht wat de doelgroep wil horen. Bij Ex Libris is wat wij zelf tof vinden veel doorslaggevender. Wat willen we vertellen? Het is dus een heel ander proces.
Behalve eigenzinnig is Ex Libris ook een ambitieuze band.
Wel leuk dat je dat zegt, want ik zei laatst nog tegen Luuk: Wat als het niet lukt? Wat als er niemand op ons zit te wachten? Toen zei hij: Dat is dan ook een boodschap. Maar we hebben een te gek album waarvan we alle vijf een kopietje houden en dan is het hele proces gewoon waanzinnig duur geweest.
Het album maken kost inderdaad nogal wat. Gelukkig heb je de crowdfunders achter je staan, zodat het doel van 25.000 euro is bereikt.
Het is natuurlijk fantastisch om te zien dat iedereen meehelpt en ons steunt. Het maakt ook niet uit wat je geeft, want alles is welkom. Maar het zijn inderdaad grote bedragen. Aangezien mensen me kennen van Xandria wilde ik op hetzelfde niveau door met mijn eigen band, want anders horen mensen vijf seconden van je muziek en denken ze: nee, dit is het niet. Je kunt er niet onderuit. Het is goed doen of niet doen.
Ondanks dat ANN een trilogie is, klinkt het tweede deel heel anders dan het eerste deel. De muziek is veel bombastischer, filmischer ook in bepaalde fases.
Dat ben ik wel met je eens. En wat ik hoop dat je erin terughoort, is dat het Rusland ademt. Die smaak moet het je echt in de mond toveren. Nu ga ik een verhaal horen en ik weet al waar het zich afspeelt. Ik zie de beelden voor me. Ik voel de kou. Op de luistersessie was er iemand uit Tsjechi. Diegene gaf aan dat ze geen Russische was, maar dat ze zich Rusland als buurland kon voorstellen dankzij het verhaal. Dat is heel tof om te horen.
Hoe was het om jullie te verdiepen in de Russische karakteristiek op muzikaal vlak? Bob is bijvoorbeeld naar andere muziek gaan luisteren en speelt balalaika.
Bob heeft inderdaad een balalaika gekocht om daarmee partijen op te nemen voor op het album. Het is niet gebruikt als een leadinstrument, maar arrangement-technisch ingezet. Het is een laag, een stukje authenticiteit. Net als het kozakkenkoor, dat normaal gesproken alleen maar in het Russisch zingt. Dus in het Engels zingen, was al best een uitdaging. Zon koor draagt wel bij aan de authenticiteit die het verhaal vraagt. Als je het op een cheesy manier brengt, val je echt door de mand. Dat het puur is, is wel belangrijk, want we hebben het hier over geschiedenis. Het is geen sprookje dat we verzonnen hebben, maar het is echt gebeurd. Als je aan de geschiedenis wilt komen, moet je dat goed doen en er dus niet klakkeloos mee omgaan.
Dat lijkt me best intensief, om je daar goed in te verdiepen en te vertalen naar een conceptalbum. Specifiek voor jou als tekstschrijver. Je hebt niet zomaar de kennis paraat, want het gaat over het begin van de twintigste eeuw.
Ja, ik doe daar veel research naar. Ik lees er boeken over, ik kijk documentaires en ik spreek met mensen die zich er enigszins in verdiept hebben. Het eerste wat ik vervolgens doe, is een ruwe tijdlijn maken met wat er allemaal is gebeurd. Vervolgens ga ik kijken naar wat interessant is om te vertellen. Wij vertellen het verhaal altijd uit het oogpunt van het karakter. Met Anastasia is dat heel interessant, want in die periode is de revolutie opgekomen. Je kunt je echter afvragen hoeveel een dertienjarig meisje (zo oud is ze bij het begin van het verhaal) daarvan meekrijgt. Is ze er wel mee bezig als puber? Ik was helemaal niet bezig met politiek toen ik dertien was. Ik was me veel meer zorgen aan het maken over mijn eerste verliefdheid. Wat doe ik aan naar school? Wat vinden mijn klasgenootjes van me?
Maar in die ceremonile cultuur hadden ze andere gewoonten. De kinderen in het verhaal worden vanaf de geboorte aanbeden en vader is God op aarde. Ze vinden zichzelf overigens niet de meerdere van hun onderdanen. Ze zijn gewoon zo en het is zoals ze het altijd beleefd hebben. Daartegenover staat het contrast van het jongste meisje dat hemofilie heeft. Daarmee tekende je destijds je doodsvonnis. Dat nieuws proberen ze in het begin dan ook angstig buiten de publiciteit te houden. De grote dynastie wordt anders natuurlijk fragiel. Dat is waar het eerste nummer over gaat. Het is fantastisch om daarin te mogen duiken. Ik voel me vereerd dat ik zon verhaal mag vertellen en onder de aandacht mag brengen. Maar net zoals een kunsthistoricus dat zou doen: met handschoentjes. Want ik doe wel eerst mijn research voordat ik iets ga zeggen. Het karakter is nog steeds mijn interpretatie, maar de feiten moeten wel kloppen.
Jij hebt het verhaal geschreven, maar hoe is het proces verder verlopen? Hebben jullie je eigen partijen geschreven en zijn jullie daarna gezamenlijk gaan oefenen?
We zijn begonnen met een tijdlijn. Vervolgens wordt er over en weer geschreven. Dat doen we in wat kleinere groepjes. Koen en Bob schrijven samen. Ik schrijf uiteraard ook, maar we wisselen steeds in groepjes van twee. De blauwdruk krijgt steeds meer zijn vorm en het verhaal wordt in acht genomen. Zo weten we dat aan het einde van het tweede nummer Raspoetin wordt vermoord. Daar moeten we naartoe werken. In het begin ervan komt hij net aan. Hoe gaan we van a naar b? We besteden aandacht aan de spanningsboog en aan details. Uiteraard gaat het ondertussen ook gewoon om toffe muziek maken.
Hoe verliep die cordinatie?
Er komt veel coaching en overleg van bandleden onderling bij kijken. Er gaat heel veel over en weer voordat zon karakter gestalte krijgt in de muziek. Het is een interessant proces. Het ging ook zeker niet in een keer goed. Ik probeerde wel eens wat vocale dingetjes uit, maar toen ik die terughoorde, was het het soms toch niet. Het is heel veel proberen. Dat maakt het wel leuk, want elke keer als je verder komt met een nummer, is het alsof je het juiste puzzelstukje hebt gevonden en op de juiste plek neerlegt. Dat motiveert weer voor de volgende stap.
Werk je vooral intern of laat je er ook nog door een externe naar luisteren?
We laten Joost ernaar luisteren, maar pas in een later stadium, als de nummers al staan. Joost is dan bij een repetitie en geeft zijn visie. Hij is zelf ook componist en zijn input is dus welkom.
Heeft hij nog meegeschreven of is Koen verantwoordelijk voor de orkestrale arrangementen?
Koen heeft alles geschreven. Hij heeft wel met Joost overlegd en wat tips gekregen, maar daar ben ik niet bij geweest.
Hoe was het om samen te werken met het Oeral Kozakkenkoor?
Dat was fantastisch. Wat ik zelf heel leuk vond, is dat de dirigent Gregor Bak is. In de klassieke muziek is dat een grotere naam. Hij is pianist, maar dirigeert dus ook dat koor. Ik ben als zangeres natuurlijk gevoelig voor mooie stemmen. We hebben elkaar getroffen in de Oude Kerk in Rijswijk. Daar zijn de opnamen gedaan. Bij het voorstellen had ik het al helemaal te pakken, want er zijn een aantal van die bassen en eentje stelde zich voor met zon diepe brom. Ik heb ook heel nerdy gevraagd: Hoe laag kun je zingen? Eentje kon tot de lage g, vier noten onder de laagste noot die we hebben opgenomen. De waardering is wederzijds, want ze hebben onze muziek gehoord en zijn superenthousiast. De mooiste reactie was dat iemand verbaasd aan het luisteren was en zei: Ik vind dit nog mooi ook.
Klassieke muziek en metal gaan toch eigenlijk heel goed samen.
Dat vind ik ook. Er zitten zoveel overeenkomsten in. Natuurlijk vooral in de symfonische metal. Er zijn ook stijlen waarvan ik niet weet of een klassiek musicus er wel blij van wordt.
Jullie maken geen standaard symfonische metal, maar hebben echt een progressieve inslag. Ondanks dat het niet toegankelijk is, is het wel mooi om te zien dat daar waardering voor is.
Een van de mooiste reacties vind ik dat mensen vinden dat ze de emotie terughoren in de muziek en dat het zo rauw is. Het is niet dertien in een dozijn wat er verteld wordt. Wat wij vertellen, is ook al eens een keer gedaan, maar het is toch anders. We kiezen voor niet alledaagse onderwerpen. We proberen het thema opnieuw onder de aandacht te brengen op een manier dat het iets met je doet. Het tweede nummer, dat over Raspoetin gaat, is ook wel een hedendaags onderwerp. Het gaat over indoctrinatie en over hoe iemand volledig kan gaan voor een beeld dat een ander schetst, daarvoor kan vallen en eigenlijk zelf niet meer nadenkt.
Zijn de andere teksten ook te vertalen naar huidige situaties?
Ja natuurlijk. Ieder huisje heeft zijn kruisje. Het kan er allemaal nog zo prachtig uitzien, je weet nooit waar het gezin zelf mee zit.
Je gebruikt op deze release meer je klassieke zangstem dan op Anne Boleyn.
Er is heel bewust voor gekozen, eigenlijk omdat Anastasia zelf onschuldig is. Ze zit in het verkeerde leven en daarom maakt ze het mee. Bovendien speelt de naviteit van de ouders, die de revolutie ontkennen, een rol. Wat kan ons nu overkomen? Nou, blijkbaar veel. Het meisje kan er helemaal niets aan doen. Ze zit gevangen in een situatie waarin ze is geboren en waaruit ze nooit zou kunnen ontsnappen. Ik vind daar een klassieke stem beter bij passen dan de heftige vocalen die ik in het eerste hoofdstuk heb gebruikt. Anne Boleyn is veel meer iemand die haar eigen toekomst vorm wilde geven. Daar passen heldhaftige vocalen beter bij, om op te kunnen staan, om een stem te laten horen, om daar een statement mee proberen te maken.
Aan het einde van de zomer komt het derde deel al uit. Dat gaat nog anders klinken.
Ja, dat is een hele uitdaging. Dat gaat weer helemaal anders worden, zowel qua verhaallijn als qua instrumentatie en zang. We hebben steeds zes of zeven maanden tussen de releases in zitten. Aan de ene kant klinkt dat kort, aan de andere kant zijn het drie nummers per keer. Ik vind het overigens wel tof dat mensen aangeven dat ze na die drie nummers wel even pauze nodig hebben.
Voor een niet doorgewinterde progfan kan het wel heel complex zijn. Gaan jullie nog een lyric-video uitbrengen?
Dat hebben we bij het eerste deel wel gedaan. We waren al bezig met een video. We zitten nu in de hoe-gaan-we-dit-oplossen-fase. Afhankelijk van hoe we het kunnen oplossen, wordt het een video of een lyric-video.
Gaan jullie de muziek ook nog live ten gehore brengen?
Ja, maar we willen eerst het derde deel geschreven hebben. Daarna moet het echt live gaan, want er zijn veel mensen die het willen horen. Ik krijg er veel berichten over.
Vast ook van mensen die jullie live hebben gezien op FemME in 2016. Dat was een gaaf optreden.
Ja, dat zaaltje was ook zo vol. Het geluid was goed. Als ik n ding heb geleerd, is het wel je eigen mensen meenemen. Je kunt nog zon goede in house-technicus hebben, als hij of zij je muziek niet kent, dan ga je al. Vanaf het podium kun je daar niets aan sturen. Het kan net als de productie van een plaat het optreden maken of breken. Eigenlijk is het live ook een productie. Je kunt wel glimlachen op het podium, maar als het nergens naar klinkt, dan komt het ook niet over. We hebben Niels Jensen, die ook samenwerkt met VUUR, Anneke van Giersbergen en Ayreon, als geluidsman. Hij is waanzinnig goed heeft snel een goede naam opgebouwd, simpelweg omdat hij de muziek goed laat klinken.
Proberen jullie de thematiek van het concept ook nog terug te laten komen in de performance?
Ik ben er wel druk over aan het nadenken en ik heb er al ideen over. Het moet uniek zijn, je moet het onthouden, maar het moet ook praktisch zijn. Als je een grote tour doet, is het wat makkelijker om daarvoor een budget te verzamelen. In ons geval gaan we niet lang touren, maar dat betekent niet dat je niets kunt doen. Vaak is creativiteit belangrijker dan een groot budget. Ik denk dat we best iets leuks kunnen verzinnen. Eerst maar eens een datum prikken voor een concert en dan vervolgens de dingen realiseren.
Het is iets om naar uit te kijken.
Ja, ik sprak recentelijk nog een Amerikaan. Die wilde zelfs wel hierheen vliegen om een concert bij te wonen. Fantastisch. Het verbaast me echt. Ik was laatst naar een concert van MaYaN en ik dacht dat ik er wel even rustig naar kon kijken, temeer ik ook al een tijdje niet meer op het podium had gestaan. Dat viel een beetje tegen. Ik ben met heel veel mensen even wezen kletsen en op de foto gegaan. Velen vroegen ook wanneer ik weer ging optreden. Dat maakte wel indruk op me. Zoveel liefde eigenlijk, dat is heel bijzonder.
Merk je dat er na het eerste deel meer interesse is? Dat er bijvoorbeeld meer pre-orders zijn?
We hebben bij de crowdfundingcampagne natuurlijk al aangeboden dat mensen behalve het eerste deel ook deel twee al konden bestellen, dus toen hebben we al veel orders voor het tweede deel binnengekregen. Het is moeilijk om te meten, want sinds een paar weken hebben we een nieuwe webshop online gezet. Het is nu gestroomlijnd. We krijgen nu veel pre-orders binnen, maar wellicht hebben we het voorheen mensen zo moeilijk gemaakt, dat ze er niet eens aan begonnen.
Heb je nog contact met mensen van Xandria?
Nee, ik heb er ook nooit meer iets van gehoord. Het is een pijnlijk hoofdstuk. Ik had er niet uit willen stappen. Ik heb er heel veel in genvesteerd en heb Ex Libris ervoor op pauze gezet.
Anderzijds kun je er met trots op terugkijken in de zin van dat je drie mooie releases hebt ingezongen en veel concerten hebt gedaan.
Zo is dat. Dat is ook hoe ik het nu zie. Als mensen me erop aanspreken, vragen ze weleens: Wanneer kom je weer terug? Dat gaat echt niet.
Je kunt je nu in ieder geval focussen op Ex Libris en je doet nog wat andere projecten. Zo ben je op The Sacrament Of Sin van Powerwolf te horen.
Ja, ik had het nog een beetje uit de publiciteit gehouden omdat ik de focus volledig op Ex Libris wilde hebben. Maar inderdaad, Joost was met de productie bezig en hij had nog wat meer body in het koor nodig bij de sopranen. Ik ben een dramatisch sopraan. Dat betekent dat mijn stem wat voller is. Hij heeft mij gevraagd om de koorbijdragen op die manier nog wat aan te dikken. Ik vond het prima en het is goed voor mijn studio-ervaring. We hebben er samen aan gezeten. Het is geen leadpartij, maar er zitten wat solostukjes in. Het is wel grappig als je dan bij een concert staat en je hoort je stem van backingtrack. Dan denk je: goh, die ken ik.
En Ayreon komt er natuurlijk aan.
Ja, ik mag samen met Marcela Bovio onderdeel van de band zijn. Er is wel aan me gevraagd: Had je niet liever een leadpartij willen zingen? Ja, wie wil dat nou niet? Aan de andere kant: die leadzangeres en -zangeressen die komen het podium op en gaan er na een nummer weer vanaf. En ik mag de hele tijd blijven staan, het publiek in kijken en lekker zingen, dus ik vind het wel prima zo.
Je hebt ook geweldige muzikanten om je heen.
Het was al een gezellige club en ik ben de vorige keer ook backstage geweest. Dat was lekker relaxed, maar ik mag nu dus zelf ook aan de bak. Het zijn heel gezellige mensen.
Je geeft daarnaast ook nog masterclasses en je bent vocal-coach.
Ik ben nu te druk met de band. Ik richt me momenteel volledig op Ex Libris, maar ik geef inderdaad zanglessen en ik doe masterclasses. Een vriend van mij doet een dirigentenopleiding. Die vliegt mij dan in om uit te leggen hoe de stem anatomisch werkt, hoe je dingen in verschillende categorien in kunt delen. Ik geef voorbeelden van verschillende stemmen. Alles wat met het vak te maken heeft. Je leert die mensen natuurlijk niet zingen, maar uitleggen en coachen kan wel.
Laatste vraag: we hebben het een paar jaar geleden over een solo-album gehad. Hoe staat het daarmee? Je had materiaal genoeg.
Ja, dat heb ik nog steeds. Dat staat op de computer, nog altijd in dezelfde map. Het lijkt me nog steeds erg leuk, maar er is simpelweg geen tijd voor op dit moment, want ik heb ook nog mijn eigen sierradenlijn en dat gaat ook hartstikke lekker. Misschien dat als de drie Ex Libris-releases achter de rug zijn, dat ik daar toch nog eens in ga duiken.
