Het is dit jaar niet alleen een kwart eeuw geleden dat de symfonische/avant-garde blackmetalklassieker La Masquerade Infernale is verschenen. Ook een ander album van het Noorse Arcturus mag dit jaar een jubileum vieren. Ik heb het over The Sham Mirrors, de derde langspeler van deze kosmonauten. Deze verschijnt vijf jaar na zijn voorganger en is dit jaar dus op de kop af twintig jaar oud. Het is bovendien het laatste wapenfeit van zanger Trickster G. Rex, tegenwoordig beter bekend als Kristoffer Rygg (Ulver), die vanaf opvolger Sideshow Symphonies (2005) wordt vervangen door Simen Hestns (ICS Vortex). En terwijl La Masquerade Infernale al een bijzonder fascinerend werkstuk is, mag dit album wat mij betreft de geschiedenisboeken in als het absolute hoogtepunt uit het oeuvre van Arcturus. Deze plaat benadert de perfectie. De hoogste tijd dus voor een terugblik.
Waar La Masquerade Infernale vooral duister en theatraal klinkt, laat The Sham Mirrors wederom een nieuwe kant van Arcturus horen. Deze plaat is vele malen energieker en opwindender. De hoofdrol is weggelegd voor het werkelijk briljante keyboardwerk van Steinar Sverd Johnsen, die de ene na de andere speelse en spannende melodielijn uit zijn instrument weet te toveren. Zijn uitbundige klanken worden nog eens extra verrijkt door de gastbijdrage van Mathias Eick op de hoorn (in Ad Absurdum, Collapse Generation en Radical Cut). De zang van Rygg, die ook op de vorige langspeler al uitstekend is, heeft hier nog meer aan gevoel en melodie gewonnen. Zijn fantastische cleane zang wordt nog eens extra geaccentueerd door de zeer meeslepende zanglijnen waarmee ieder nummer doorspekt is.
Met opener Kinetic geeft de band al direct zijn visitekaartje af. Het is een werkelijk verrukkelijke track, die in vijf minuten alle kanten opschiet, van rustig en dromerig tot koortsig en uitbundig. Het hieropvolgende Nightmare Heaven is misschien wel het beste nummer dat de band ooit heeft geschreven. De track onderscheidt zich door het ronduit fantastische keyboardwerk, maar ook door de subliem opgebouwde compositie. De band bouwt via een prachtig, instrumentaal middengedeelte met psychedelische drones en slepende, trage gitaarriffs uiteindelijk op naar een eind waarvoor de term extatisch ontoereikend is. Ook het furieus beukende, maar tegelijkertijd zeer melodieuze Collapse Generation blinkt uit dankzij het waanzinnige toetsenwerk in combinatie met de uitzinnig zingende Rygg, die hier een wereldprestatie aflevert.
Zo slingert de muziek op The Sham Mirrors alle kanten op. Star-Crossed is melodieus, spannend en sprankelend, terwijl Radical Cut daarentegen juist met onvervalst blackmetalvenijn uit de startblokken schiet. De jachtige track wordt gedragen door de typerende, wat hese screams van gastvocalist Ihsahn (Emperor), maar uiteindelijk eisen ook hier de briljante keyboardpartijen van Johnsen de hoofdrol op. Het afsluitende, tien minuten durende For To End Yet Again begint met een bijna komisch ritme, maar ontpopt zich tot het meest bedachtzame en subtiel opgebouwde nummer op het album, met een dromerige en zelfs wat melancholische sfeer. Maar hoe divers ook, op alle momenten houdt Arcturus de luisteraar in zijn greep.
Het is moeilijk te bevatten dat The Sham Mirrors nog geen drie kwartier duurt. Er gebeurt zo waanzinnig veel in de zeven nummers dat de plaat ook na tientallen luisterbeurten geen seconde aan impact heeft verloren. En desondanks is het ondanks alle instrumentale spitsvondigheden, avantgardistische ritmes en de eclectische potpourri aan stijlen een verrassend toegankelijk album, waarvan de zeven composities zich direct onder de schedelpan nestelen. Die toegankelijkheid is misschien nog wel de grootste kracht van The Sham Mirrors. Het maakt deze plaat tot de meest herkenbare, maar eigenlijk ook vooral de leukste uit het oeuvre van de Noren. Het spelplezier spat ervan af. The Sham Mirrors is het pronkstuk uit de collectie, de Da Vinci onder de progressieve metalalbums, met een tijdloos aura dat ervoor zorgt dat de muziek ook twee decennia later bedwelmt en begeestert.
Tracklist:
1. Kinetic
2. Nightmare Heaven
3. Ad Absurdum
4. Collapse Generation
5. Star-Crossed
6. Radical Cut
7. For To End Yet Again
