Het is al een tijdje geleden dat je album is uitgekomen. Hoe is het album ontvangen?

Het valt me op dat de tendens gigantisch positief is. Mensen denken vaak dat ik wel weet of iets deugt of niet, maar ik vind het juist iedere keer weer doodeng; de spanning van hoe iets ontvangen zou worden. Muziek is een verlengstuk van wat ik ben, dus als ik dat de wereld in gooi, is het belangrijk voor me en gaat het me aan het hart. Tot op zekere hoogte kan ik het loslaten en als iemand een nummer niet mooi vindt, beschouw ik het ook niet als een aanval op mijzelf. Toch blijf ik wel een hooggevoelige idioot, dus als er iemand hard en negatief op reageert, dan voel ik het wel en dan begin ik te denken dat ik het misschien anders had moeten doen. Ik geef toe dat ik aan mezelf kan gaan twijfelen door dat soort dingen. Dat is ook menselijk lijkt me.

Het is ook deels een kwestie van smaak. Je filtert natuurlijk zo veel mogelijk de dingen eruit waarvan je denkt dat er een kern van waarheid in zit. Ik vind het zelf een heel ambitieus werkstuk.

Dingen gebeuren me nu eenmaal. We leven een leven waarin van alles gebeurt. Ik ben overtuigd van chaos. Chaos is niet positief of negatief. Dat is wat het is. Ik ben een plaat gaan schrijven omdat ik emoties kwijt moest. Het eerste nummer dat ik schreef, was Lest We Forget. Het was heel negatief, heel intens en over the top. Zo voelde ik me op dat moment. Vervolgens heb ik dat van me afgeschreven. Toen schreef ik vervolgens Anthem, het tegenovergestelde eigenlijk.

Dus chaos in de zin van dualiteit.

Die dualiteit ontstond gaandeweg pas. Toen ik Anthem had geschreven, had ik het gevoel dat ik het onmogelijk kon rijmen. Ik wilde nummers in eerste instantie dan ook los van elkaar uitbrengen, omdat ze niets met elkaar te maken hadden. Toen ik meer begon te schrijven en met gitarist Lennert en toetsenist Vincent sprak, toen kwam het besef van wacht eens even… dat contrast, dat is het album! Als je dit soort muziek maakt, verwachten mensen dat je alles plant. En natuurlijk plan je bepaalde dingen, zoals de productie en bepaalde dingen in de muziek.

Maar het concept ontstond spontaan. Dit zijn twee tegenpolen die bij elkaar horen.

Precies, alhoewel de twee tracks die we zojuist noemden, nog niet veel met elkaar te maken hebben. Anthem is de tegenpool van Aphrodisia. Elk nummer heeft zijn eigen tegenpool. Toen viel het concept ook op zijn plek. De tegenovergestelden vullen elkaar aan. Het vormt een cirkel waarbinnen het leven plaatsvindt. Soms gebeuren er hele negatieve dingen met je. Dan kun je twee dingen gaan doen: je heel zielig voelen en het aan karma wijten, maar ik denk gewoon dat heel goede mensen jammer genoeg ook slechte dingen overkomen. Maar andersom ook: er kunnen je positieve dingen overkomen terwijl je geen enkel idee hebt waaraan je het aan verdiend hebt. Geniet er in godesnaam wel van zolang als het duurt.

Dat lees je dan ook in de teksten terug. Het is wel een geheel dat vaker gelezen en beluisterd moet worden omdat het gelaagd is.

Het valt me op dat veel mensen echt de moeite hebben genomen. Je zult altijd een egostruggle hebben op het moment dat je als muzikant op het podium staat en iets uitbrengt. Ik ben over veel dingen onzeker en over veel factoren in mijn leven heb ik het gevoel dat ik er totaal geen invloed op heb. Ik heb moeten leren zeggen: “We zien het wel”, omdat ik van nature een controlfreak ben. Het feit dat mensen er meerdere keren naar luisteren, is voor mij een grotere waardering dan een hoog cijfer.

Het gaat om het willen begrijpen van de muziek en de tekst.

Dat is zeer waardevol. Vroeger schreef ik heel direct en kreeg ik wel eens het verwijt dat ik alleen maar vanuit mezelf schreef, terwijl de grap is dat ik nu pas vanuit mijzelf schrijf. Ik hou van een directe stijl. Gek genoeg hou ik ook wel van mensen die romantisch of uitgebreid schrijven, maar ik ben zelf iemand die als hij vindt dat iets klote is, het ook opschrijft alsof het klote is. Ga dan niet overdreven veel metaforen verzinnen om je boodschap over te brengen. Die lompheid past wel bij de metal. Toch vinden mensen het soms rare teksten en ik denk dan van juist in de metal moet je toch dingen direct kunnen zeggen. Binnen die wereld zijn de teksten vaak heel abstract. Het is heel direct en je weet precies waarover het gaat. Als ik onvrede, verdriet of boosheid omschrijf, dan denk en hoop ik dat er genoeg ruimte voor eigen interpretatie is waar die boosheid dan op slaat. Mijn ervaringen beschrijf ik niet, slechts de emotie die ik erbij voel.

Die emoties komen in de zang nadrukkelijk terug.

Juist. Vroeger kreeg ik, ook wel eens van jullie, het verwijt dat ik een eendimensionale stem heb. Ik heb heel lang het gevoel gehad dat mensen die dimensie niet hoorden. Nu begint het mensen eindelijk op te vallen.

Een ander punt van kritiek is je accent. Wat vind je daarvan?

Wat ik het frappante daaraan vind, is de mensen die erop kankeren Nederlanders zijn en hilarisch is dat juist de Amerikanen en Britten die ik spreek, aangeven dat het gewoon goed is. De Amerikanen vragen zich af waar ik vandaan kom en van de Britten krijg ik de vraag of ik een Schot ben. Juist de Nederlandse interviewers zelf hebben een accent. Ik ben geen native speaker. Ik heb Engels gestudeerd en ben gedrilld op het accent, maar natuurlijk ben ik een Nederlander. Ik ben Tom de Wit en dertig jaar lang kaaskop. Het zou heel gek zijn als ik geen accent zou hebben.

Monolith – The Ascent en Monolith – The Descent hebben dezelfde teksten, maar de verzen zijn omgedraaid. Hoe moeilijk was dat om die te schrijven?

Monolith is een nummer wat ik in de basis al had liggen in 2006. Het is dus al een oude demo, maar ik kwam er iedere keer maar niet uit. Iedere keer paste het niet op een album, dus ging het weer de harde schijf op in een mapje. Ik heb best wel wat ideeën liggen waarvan ik weet dat het goed genoeg is om die uit te brengen.

Maar het moet passen binnen het geheel en/of het concept.

Juist. Sterker nog: het hoofdthema van Lest We Forget komt uit 2003. Het is een van de eerste demo’s die ik opgenomen heb. Toen ik het harde stuk voor de nieuwe versie van het nummer had geschreven, dacht ik: ja, hier moet ie. Dat was wel een fijn moment, een prettige ingeving. Monolith – The Descent was trouwens af. Toen ik met het album bezig was en de contrasten steeds beter in beeld kreeg, wist ik ook dat juist Monolith dat contrast tussen licht en donker behelsde. Monolith wordt steeds kleiner. Het begint hard en eindigt akoestisch. Het is de afbraak van een wereld. Het kan een willekeurige wereld zijn, maar het is een wereld die groot is geworden door afbraak te plegen. Dat is iets wat in deze tijd relevanter is dan ooit. We leven in een tijd waarin het relevanter dan ooit is om na te denken over klimaatproblematiek, hoe we met vluchtelingen en elkaar om willen gaan en hoe we de wereld willen indelen. Wij hebben de wereld groot gemaakt op een totaal verkeerd systeem.

Het systeem moet veranderen en verandering begint bij jezelf. Je ziet het bij verschillende artiesten in de teksten terugkomen.

Ik heb het geprobeerd abstract te houden. Monolith is het meest abstracte nummer van de plaat. “We are those responsible origins of all controlled calculating our demise embracing our new found goals.” Dat hele principe zie je aan het feit dat we in Europa belachelijk rijk zijn. Die rijkdom hebben we te danken aan onze belachelijke verstandhouding met het Midden-Oosten, Afrika enzovoort. Er zijn zoveel kromme dingen in de wereld die met elkaar samenhangen. Ik wil er niet te veel een politiek ding van maken ook al ben ik gepassioneerd met betrekking tot politiek, maar waar het om gaat, is dat de huidige vorm van welvaart te danken is over de ruggen van anderen. Je kunt dat wegstoppen of je erkent dat het zo is en je gaat nadenken over hoe je het kunt veranderen. Dat is waarover Monolith gaat. We zijn een wereld aan het bouwen waarvan we weten dat die niet deugt, maar we doen het toch, want we zijn er nou eenmaal mee begonnen en we maken het af.

Tegen beter weten in, mede door het gevoel dat je denkt dat je in je eentje toch niet aan kunt vechten tegen de grote massa.

De dingen die ik belangrijk vind, kom ik aan de linkerkant van het politieke spectrum tegen. Ik probeer mensen wel eens daarmee te prikkelen in de hoop dat ze reageren. Kap eens met dat masker dat je opzet en kom eens met een reactie. Tegelijkertijd zijn er dingen die ik vind die helemaal niet links zijn. Dat komt omdat het oude concept zo in elkaar zit. We hebben een wereld gecreëerd waarin mensen in hokjes zijn weggezet. Met deze eendimensionale gedachte bereiken we niet de verbetering van de wereld die we voor ogen hebben. Tot zover de politieke beschouwingen.

Er staat bijvoorbeeld ook wel leuke dingen in de teksten. Zo kies je bewust voor “meow” in plaats van “now”. Ondanks alle zaken is er plaats voor humor en uitstapjes met reggae.

Als persoon wil ik graag lachen om moeilijke en serieuze dingen. Je moet een goed gesprek kunnen voeren en ergens diep in kunnen duiken (wat te denken van een zwembad – red.), maar humor is ook heel belangrijk omdat dat een bepaalde relativering geeft aan alle moeilijke zaken waarmee we als mensen te maken krijgen. Dat is soms ook wel het verwijt dat ik krijg, zo van: lachebek, wat heb je er eigenlijk over te zeggen, terwijl ik dat kan pareren door te zeggen dat ze eendimensionaal reageren zo van: ach, hij maakt grappen dus hij denkt er verder niet over na.

Dat zegt vaak meer over die mensen zelf.

Ja. Mijn humor is vaak lastig te vertalen in de muziek die ik maak. Die is namelijk best heftig. Dat wil ik ook graag omdat de boodschappen die erin staan ook niet heel gezellig en vrolijk zijn. Tegelijkertijd ben ik ook wel groot fan van een muzikant als Frank Zappa, die humor wist te gebruiken ten bate van zijn boodschap. In Trouble Every Day en More Trouble Every Day kaartte hij de rassenkwestie in Amerika aan terwijl er scheetgeluiden in verwerkt zaten. Daarmee bereik je denk ik een soort gouden moment doordat je én humor kunt gebruiken én een heel duidelijke boodschap kunt neerzetten. Het is wel heel moeilijk om dat punt te bereiken. Bij mij is het zo dat het een bonus is dat mensen de humor vinden.

Het is los van de humor wel een toegevoegde waarde dat er een booklet met teksten bij zit waardoor je het concept beter kunt begrijpen.

Dit is wel een tekstheavy album en daardoor is het een toegevoegde waarde. Ik zou mezelf in de vingers snijden als ik de mensen niet een boekje zou meesturen. Ik ben voor de andere bands op Layered Reality daar ook naar aan het kijken.

Ook het artwork sluit erop aan.

Het grappige is dat mensen denken dat ik er lang mee bezig ben geweest, maar het is juist spontaan ontstaan. Het zit denk ik allemaal in mijn onderbewuste en zo schrijf ik ook. Als ik muziek schrijf, dan gooi ik mijn hoofd open. Op dagen dat ik schrijf, wil ik dan ook niemand zien. Ik heb een methode gevonden om de deur op de juiste momenten open te gooien. Het concept is ontstaan doordat ik goed naar de nummers ging luisteren. Opeens viel bij mij het kwartje. En dat concept moet je dus ook terugzien in het artwork.

Zoals we al eerder constateerden, is de muziek zeer gelaagd. Je werkt met een vaste groep muzikanten: Dreamwalkers Inc. Hoe is het voor hen om al die complexe stukken in te studeren?

Dat zou je ze beter zelf kunnen vragen. Ik denk dat het een combinatie is van "Help, Tom ik haat jou" en andere factoren. Op het moment dat ik wat ik heb verzonnen, aan een muzikant voorleg, vraag ik altijd: “Kan en wil jij dit?” Op het moment dat iemand half zegt dat hij of zij het wel of niet kan, even goede vrienden, maar dan doen we het dus niet. Juist omdat de muziek zo persoonlijk is, geef ik het niet zomaar uit handen.

Het is wel grappig dat je het zegt, want volgens mij heb je meer dan voorheen bepaalde zaken uit handen gegeven.

Ja en nee. Doordat ik alles eerder zelf heb gedaan, heb ik geleerd hoe je moet produceren bijvoorbeeld en heb ik geleerd hoe je bepaalde zaken aan moet pakken. Wel heb ik meer uit handen gegeven in de zin van dat als ik ergens een harde riff nodig heb, daar wel een basisidee voor in mijn hoofd heb, maar ik de uitvoering dan aan Lennert of Norbert over laat.

Heeft dat dan verrassende resultaten tot gevolg?

Een fors aantal drumpartijen is door mij geschreven, maar Kenneth heeft ze ingedrumd. Zelfs dan zitten er wel bepaalde dingen in die ik niet had kunnen bedenken. Het is ook de reden dat ik dolgraag wil werken met deze mensen. Het heeft heel lang geduurd voordat ik deze mensen bij elkaar had. Van Lennert wist ik al langer dat hij er goed bij paste, maar ik had meer mensen nodig en dat is ook de reden dat ik niet eerder ben begonnen met meer live spelen. Ik heb nu een hele groep opeens om me heen die het snapt. De basis komt van mij af, maar bijvoorbeeld de vioolpartijen, die ik strak geprogrammeerd heb, geef ik aan Hanna. Zij speelt de melodieën met zoveel meer leven en liefde. Ik heb veel opnamen teruggekregen die mij veel kippenvel opleverden.

Je hebt nu echt een groep mensen om je heen die je muziek beter weten te interpreteren en zich eigen maken.

Dit album was nooit zo goed geweest als deze mensen er niet aan mee hadden gewerkt. Ik moet wel degene zijn die het project start. De concepten en ideeën komen van mij. Zo heb ik de akoestische show op 18 november ook bedacht. Vanaf morgen ga ik met muzikanten in de weer om hun partijen op te nemen, want we gaan eerst opnemen en tijdens dat proces kunnen er nog zaken veranderd worden. We gaan de hele show eerst opnemen bij mij thuis en daarna gaan we deze instuderen. Hoe meer invloed hoe beter. Uiteindelijk ben ik slechts één persoon. Einstein heeft de relativiteitstheorie uitgevonden omdat hij de juiste mensen om zich heen had. Ik ben overigens absoluut geen Einstein (lacht). De mens is een groepsdier. Ik ben een vrij goede individualist, maar dan nog is input van anderen heel belangrijk. In mijn bandleden heb ik een goed klankbord. Ik denk dat ik vanuit fouten in het verleden wel weet wat ik wel en niet moet doen, maar dan nog kun je een totaal idioot idee hebben, waarvan je beslist even moet weten wat anderen ervan vinden.

De korte nummers pakken je snel, maar de lange nummers zitten zo gelaagd in elkaar dat ze meerdere luisterbeurten vergen. Hoe is dat voor jezelf als je ze schrijft?

Ik kan veel plezier halen uit beide. Ik zou geen plezier beleven als ik in een band zou zitten die alleen maar complex of simpele nummers speelt. In Anthem zitten wel rare maatsoorten, maar het nummer heeft aan het einde van de dag gewoon een heel simpel refrein. De reden dat de epics zo zijn zoals ze zijn, heeft te maken met wat ik tekstueel wil overbrengen. Lest We Forget begint met woede. Toen ik de eerste drie minuten had geschreven, viel bij mij het kwartje dat ik iets had te verwerken. Vanwege mijn ervaringen in het leven heb ik grote interesse in psychologie en psychiatrie en daaruit ontstond het idee voor het inpassen van de vijf stadia van verwerking. Het nummer als geheel loopt daardoor beter in plaats van er vijf nummers van te maken.

Ik heb ergens gelezen dat er op een bepaald moment 125 lagen bij elkaar komen.

Er is inderdaad een moment dat en de gitaren, de bas, de drums en de orkestraties alle iets anders spelen. Ik heb het mezelf niet makkelijk gemaakt, ook niet met mixen. Soms denk ik ook wel eens: "Waar ben ik in godesnaam mee bezig?" Dan realiseer ik me ook dat ik het mezelf onmogelijk maak om iets toegankelijks te maken. "Maar het moest, want het vertegenwoordigt boosheid. Boosheid is onmacht, verkapt verdriet. Mensen zijn boos omdat ze niet anders weten. Er zijn momenten dat ik zo boos ben geweest dat ik niet meer wist wat ik moest. Blijkbaar is de hele wereld tegen mij en dit is nu mijn leven. Ik mag blijkbaar niet bestaan, want ik zit mensen in de weg. Wat ik doe, wordt niet op waarde geschat. Ik kan er maar beter mee ophouden." Van daaruit ben ik dat stuk gaan schrijven. "Als ik dan toch niets meer toevoeg, maak ik alles wel kapot. Rationeel begrijp ik uiteraard dat er niets logisch aan is. Boosheid voegt niets toe. Het is nutteloos. In plaats van dat ik iets kapot heb geslagen of er iemand mee dwars heb gezeten, ben ik mijn hok ingedoken, heb mijn gitaar gepakt en heb hoekige herrie geschreven. Naderhand voelde ik me beter."

Daartegenover staan Lovesong, Aphrodisia en Dirge, dat overigens heel mooi begint.

Van Dirge wist ik dat dat nummer niet langer dan vier of vijf minuten moest duren.

Terug naar de gelaagdheid. Je hebt een label met de naam Layered Reality Productions. Je brengt niet alleen je eigen platen daarop uit, maar bent op zoek naar andere bands.

Absoluut. Ik ben wel picky. Er zijn legio bands die vragen of ze erbij kunnen. Als ik half het idee heb dat het wel of niet gaat werken, dan ga ik het niet doen. Wat ik met Layered Reality doe, is een stukje promotie, een plaat uitgeven via digitale en fysieke distributie en meedenken over promotionele campagnes. Aan de hand van mijn eigen ervaring probeer ik bands te helpen waarvan ik denk dat ze het waard zijn. Het is een 90/10-structuur. Bands krijgen 90%, ik krijg 10%. Dat vind ik ook reëel, want het meeste werk komt van de bands. Ik vind het niet correct om geld op te strijken voor iets wat je niet doet. Het is mijn manier om iets terug te geven aan de scene. Ik sta altijd open voor nieuwe bands die goede muziek maken.

Je legt de verantwoordelijkheid daarmee ook neer bij de bands. Zij investeren erin en ze kunnen die investering terugverdienen.

Als je meerdere bands hebt die wat goeds doen, dan valt het op. Dan heeft het wat met elkaar te maken, ook al zijn de bands op zichzelf: Hillsphere, Dimaeon, ReSolve. Ze zijn wel vernieuwende muziek aan het maken, grenzen aan het leggen, iets anders aan het proberen. Als dat op die manier in de markt gezet wordt door mij en ze daaruit voordeel kunnen halen, dan is dat toch een ‘we helpen elkaar’-constructie? Het gaat wel over geld als het gaat over concerten, maar verder niet. Bands moeten met eigen suggesties komen. Je verkoopt jezelf. Als de suggesties niet handig zijn, speel ik label-papa en geef ik aan dat het niet handig is.

Zijn er nog releases die eraan komen?

Unforeseen Motion komt dit jaar met het debuutalbum. Dat produceer ik ook, dus daar zijn we momenteel druk mee bezig. De band speelt instrumentale symfonische power metal, maar er zit ook death, black en prog in de muziek. Zelfs reggaeton, dus van alles. Hillsphere komt met een album, ReSolve is bezig met nieuw materiaal voor in 2018 en Dimaeon is bezig met nieuw materiaal. De pech met dit genre is dat het maken van een album tijd kost. Je doet het niet even tussendoor. Als je iets maakt wat echt eigen is, dan is er altijd een publiek voor. De ene band vindt dat publiek binnen een jaar en staat over de hele wereld te spelen en de andere band doet er tien jaar over om de helft van dat publiek te bereiken. Dingen gebeuren zoals ze moeten gebeuren. We hebben een bak chaos en een bak tijd en daarmee hebben we het maar te doen. Soms heb je mazzel, want dan valt alles precies op zijn plek en soms niet en dan komt er wel weer een volgende kans. Dingen ontwikkelen zich wel. Tijd is niet lineair. Een nieuwe kans komt wel, echt waar.