Opinie: Djent is dood

Opinie

Djent is dood

Door Wouter, augustus 2018

De één zal er blij mee zijn, de ander zal me verontwaardigd aankijken, maar het is zo. Djent is niet meer; djent is dood. Het genre dat pak 'm beet vijftien jaar geleden door pioniers als Acle Kahney (Tesseract) en Misha Mansoor (Periphery) op zolderkamertjes tot stand kwam, deed destijds veel stof opwaaien. Geïnspireerd door bands als Meshuggah en Sikth luidde het een tijdperk in van vernieuwing binnen de metalwereld. Maar het is niet meer. Hoe is dat allemaal zo gekomen?

Metal in de uitverkoop

Af en toe lijken wij metalheads wel doodnormale mensen. Net als in de 'echte' wereld zijn er in rock, metal en aanverwante genres ook hypes en trends. Begin jaren 90 had je de (Noorse) black metal met bands als Immortal en Darkthrone. Later kwam nu-metal met artiesten als Korn, Papa Roach en Linkin Park. Uit datzelfde decennium stamt gothic metal met bands als Within Temptation, Lacuna Coil en Moonspell. In recentere jaren hadden we natuurlijk nog emo(metal) en metalcore. Om het risico te vermijden dat fans van allerlei (sub)genres mij nu aan willen vliegen omdat ik hun undergroundscene vergeten ben: en nog veel meer. De modeverschijnselen komen en gaan. Net als in de boze buitenwereld. En zo dus ook djent.

Wat veel van deze hypegenres gemeenschappelijk hebben, is dat ze de metalwereld verdeelden. Ze zijn niet 'true', geen echte metal! Wat dat dan precies inhield, wist niemand te vertellen, maar het was toch zo! Eén van de andere bezwaren was dat het de bands om de verkoopcijfers zou gaan. Sellouts! Of de bands werden beticht van simplisme. Dat hoorde niet bij de stoere arbeidersmoraal die vakmanschap hoog in het vaandel heeft. Te makkelijk, te saai, te simpel, te anders... En ja, vernieuwing is natuurlijk ook verschrikkelijk, bah! Progressieve metal tot daar aan toe, maar die muzikanten moeten ook zeker niet te ver buiten hun straatje gaan. Wat?!?! Af en toe zijn metalheads ook maar gewoon mensen. Maar er is niets zo hypocriet als de mens zelf, nietwaar?

Djent kreeg er echter minder van langs. Met djent was het anders. Djent was niet voor de hordes, djent had geen groot commercieel succes. De gemiddelde djentfan was geen 17 jaar, djent was niet simplistisch. Er zijn allerlei redenen om djent niet leuk te vinden, maar het is moeilijk weg te zetten langs de geijkte kaders. Maar hoe kwam dat eigenlijk allemaal tot stand?

Meshuggah

Meshuggah vormde de basis. Muziek van een complexiteit die menig metalhead gewoon niet trekt. Met 'echte' grunts. Zeker geen sellouts dus. Geen knieval voor commercie, geen simplisme. Of u er nou van houdt of niet, ze horen er wel bij. Met die complexiteit en sound als basis gingen Misha Mansoor in Amerika en Acle Kahney in Engeland aan de haal. We hebben het over de tijd dat streaming services niet bestonden. In een tijd dat er nog geen Facebook was en MySpace nog een marginaal platform was, hadden we forums. Forums, zoals we hier op Metalfan.nl nog steeds hebben, waren vrijwel de enige manier om interactie met en tussen je fans te bewerkstelligen. En op het Meshuggah-forum kwamen de MP3's van Acle en Misha bovendrijven. Je zelf gemaakte en zelf geproduceerde muziek online posten, zonder tussenkomst van de middle man, was iets nieuws. Het was het begin van het internettijdperk voor bands.

De hype

Langzaam maar gestaag groeide de fanbase, maar het duurde nog tot 2009 voor Tesseract de eerste optredens op het Europese vaste land deed. 23 mei op Euroblast 4, toen het nog een eendaags festival was en later die maand in de Tram in Huizen en Winston in Amsterdam; met Abisola Obasanya op zang. Kleine, niet uitverkochte optredens, maar er broeide iets. De grote muziekbazen kregen er lucht van. En zo gebeurde het dat het Engelse zolderkamerproject zonder ook maar een album te hebben uitgebracht, bij Century Media tekende. Dat waren nog eens tijden.

Geïnspireerd door dit succes volgden bands als Chimp Spanner, Animals As Leaders, Vildhjarta, Monuments, Skyharbor, Uneven Structure en The Tony Danza Tapdance Extravaganza (ik heb het niet verzonnen). Euroblast werd een tweedaags festival, UK Techfest ontstond. De ene na de andere djentband deed een gooi naar roem. De hype was geboren. Het was anders, het was nieuw, het was hip. Er ontstonden memes.

Wat is djent?

Maar wat is djent nou eigenlijk? Djent is een onomatopee: een woord dat gevormd wordt naar de klank die het maakt. Djent wordt gespeeld op laag gestemde, meersnarige gitaren (zeven is het minimum). Als je bij het aanslaan van de gitaar de bovenste snaren met de hand dempt (palm muting), dan klinkt het als het woord djent. Ik geef toe, je moet er wat fantasie voor hebben.

Maar je kunt een genre niet definiëren als een bepaalde klank. Wat is het dan wel? Niemand wist het te omschrijven. Nog steeds niet trouwens. Het is een raar soort verzamelnaam voor bands met een bepaalde sound. Wat dat betreft vertoont het veel gelijkenis met grunge, dat was ook geen duidelijk omlijnd of gedefinieerd genre. Maar het was de sound van een generatie.

En zo is djent ook de sound van een generatie. Een generatie moderne muzieknerds; de zogenoemde djentlemen. Zij lieten de metalwereld kennis maken met termen als polymeters en polyritmes. Hoekige riffs met minder voor de hand liggende, veelal op jazz geënte akkoorden en ritmes. Muziek met meerdere lagen en complexe structuren en verbazingwekkende virtuositeit. In dat opzicht wijkt het af van de andere hippe genres van de laatste decennia.

Technische revolutie

Ook op het gebied van apparatuur was er een explosie aan vernieuwingen. Gitaristen dweepten met de Axe FX van Fractal Audio (waarvan onlangs versie III werd uitgebracht), het aantal snaren ging omhoog en custom made gitaren werden populair. Ook op het podium veranderde er van alles. Alles werd in-ear, men ging spelen met clicktrack en de laatste jaren worden de voetpedalen en zelfs hele lichtshows geprogrammeerd op de clicktrack.

Deze digitalisering viel samen met de opkomst van breedbandinternet. Djent was het eerste genre van de internetgeneratie. Je hoefde ineens niet meer bij elkaar in het oefenhok te zitten. Muziek kon uitgewisseld worden door thuis opgenomen MP3'tjes te delen via het web. Dit gaf als vanzelfsprekend het hele DIY-ethos een enorme boost.

Het begin van het einde

Maar hoe kan een geluid een genre zijn?! Zonder vaste omlijning kun je alle kanten op, maar betekent het niks. De behoefte aan duidelijkere kaders luidde het begin in van een identiteitscrisis, die het genre nooit meer te boven zou komen. Het bleek een inhoudsloze term, een term die gedoemd was tot falen. Tot uitsterven. Maar zover was het nog niet.

De hype is real! Iedereen wilde de volgende Tesseract of Periphery worden. De ene na de andere band sprong op de bandwagon (pun intended). Maar als een succesvolle undergroundbeweging gemeengoed wordt, is dat vaak het begin van het einde. Tenondergaand aan het eigen succes. Net als dat de zoektocht naar the next Nirvana uitmondde in een overflow aan middelmatige bands, stroomde de progressieve metal over van de inwisselbare, generieke djent. Iedereen had dezelfde Axe FX-sound. Iedereen had downtuned seven strings. Iedereen deed hetzelfde trucje. Dat kon natuurlijk niet lang goed gaan.

De definitieve doodsteek

En zo wilden ook de Tesseracts en Peripherys na verloop van tijd niet meer met de term geassocieerd worden. Het zei hen niets, het sprak niet aan. Ze wilden verder. Begrijpelijk natuurlijk, maar ja, wat dan? Wie hield de djentvlag nog hoog toen de voorlopers van het genre zich ervan afkeerden? Niemand. En zo ontstond een chronisch gebrek aan idolen en vaandeldragers. Ineens was het niet meer cool om djent te zijn. Ik sprak al eerder over de identiteitsproblematiek van deze muzieksoort. Wat was djent, en hoe kon dat een genre zijn? Zonder rolmodellen en voorbeeldfiguren belandde djent in een regelrechte identiteitscrisis die uiteindelijk fataal zou blijken.

Muzikaal ontwikkelden de grondleggers een andere sound. Ze sloegen een eigen weg in, werden volwassen, ontgroeiden hun eigen genre. De drang naar vernieuwing bleef, en zo waren het ironisch genoeg juist de djent-godfathers die de laatste poten onder het bestaansrecht vandaan zaagden. Net als in de politiek zullen er altijd progressievelingen zijn, maar de progressievelingen van gisteren vormen de gevestigde orde van vandaag. In een trendgevoelige wereld als de muziekwereld sta je dan, in tegenstelling tot het Haagse pluche, in je nakie. Je staat ten dode opgeschreven.

Nalatenschap

De meeste hypes raken vroeg of laat in de vergetelheid. Ze verdwijnen in de archieven. Zoals de Duitsers zeggen: Das war einmal. Ze komen slechts uit nostalgie nog eens bovendrijven of vinden een underground nichemarkt waar een klein groepje verstokte fans de scene in alle naïviteit levend probeert te houden. Naïef, omdat het niets anders is dan het onvermijdelijke willen vermijden. Willens en wetens de definitieve tenondergang af willen wenden. Is djent hetzelfde lot beschoren? Waarschijnlijk wel. Ook al klinken bands misschien nog wel zo, de term zal steeds minder gebruikt worden. De protagonisten zijn verdwenen. Er zal verder geëxperimenteerd worden, maar het wordt nooit meer zoals het was.

Wat heeft djent ons gebracht? Nieuwe geluiden, nieuwe opnametechnieken, nieuwe gitaren, nieuwe effecten... alles nieuw. De digitalisering van de hele muziekproductie van het uitwisselen van thuisopnames via internet tot aan de uiteindelijke live-optredens. In algemene zin 'internetificeerde' de muziek. De platenboer verloor het van het web. Djent-fanaten van over de hele wereld vonden elkaar online en konden zodoende een scene vormen, contacten leggen en onderhouden. Zoiets was tot voor kort schier onmogelijk. Samen zorgden zij voor nieuwe ideeën en benaderingen op alle fronten in de muziek.

De toekomst

De djentfestivals als Euroblast, Complexity Fest en UK Techfest zullen blijven bestaan. Zij profileren zich tegenwoordig niet meer met djent, maar met moderne en progressieve muziek. Eerlijkheid gebiedt echter te zeggen dat zij hun bestaansrecht hebben te danken aan djent. Of misschien niet het bestaansrecht, maar zonder de djent-hype waren zij nooit zo groot geworden. Andersom zou het genre nooit zo groot zijn geworden zonder deze events. Deze events die de fans en de artiesten met elkaar wisten te verbinden.

Nu de hype voorbij is, moeten zowel de bands als de festivals langzaam meeveranderen; nieuwe manieren zoeken om de muziekfan te bekoren. Anders zal hen hetzelfde lot ten deel vallen als bijvoorbeeld het gothic festival Summer Darkness, dat tenonderging aan een publiek dat alleen nog maar de oude, grote bands wilde zien. Maar djent moest het altijd al hebben van de DIY-spirit. Die arbeidsmoraal heeft altijd de basis van het succes gevormd. Het leidde tot kruisbestuivingen, samenwerkingen, nieuwe contacten en inspiratie. Die drang naar het zelf doen, het ons-kent-onsgevoel, daar schuilt de kracht. Zolang de bands en events daar kracht uit blijven putten, zullen ze kunnen blijven bestaan, en wellicht zelfs verder groeien.

En die ontwikkeling is intussen gaande. Euroblast liet afgelopen jaar zien dat een progressief metalfestival ook echt levensvatbaar is, zij het met een ietwat gewijzigde profilering. Ook Tesseract liet met Sonder (2018) horen dat de band intussen mijlenver van hun oorspronkelijke sound verwijderd is, maar nog steeds baanbrekende, progressieve muziek maakt die een breed publiek aanspreekt. Er zullen altijd wel bands blijven die iets met de oorspronkelijke sound doen, maar de volgende Monuments, Textures of Periphery zal iets nieuws moeten brengen. We wachten in spanning af.

Djent is dood

Djent is dood. De hype is over. Vijftien jaar later kunnen we terugkijken op een bijzondere periode in de muziek. Het genre dat zorgde voor de grootste muzikale vernieuwingen van de laatste decennia, wordt bij dezen begraven. Op naar de volgende hype.

[ Terug naar de Artikelen ]