Empath is een zeer divers werkstuk geworden dat in relatief korte tijd in elkaar is gezet. Hoe krijg je dat voor elkaar?

Ik ben relatief weinig tijd kwijt met het schrijven van de muziek. Het hele logistieke proces eromheen kost echter veel tijd. Het was dan ook een uitputtende periode en we hebben vlak voordat de deadline verstreek dan ook nog veel moeten doen.

Gelukkig heb je daarbij ook hulp gehad van anderen.

Belangrijk is dat ik een connectie heb met wie ik werk. Ik wist van tevoren precies hoe het moest klinken, dus daarmee heb ik de anderen aan het werk gezet. Toch was het fijn om een klankbord te hebben in de persoon van Mike Keneally.

Je hebt met behulp van documentaires de buitenwacht inzicht gegeven in het proces van de totstandkoming van het album. Wat wil je met de documentaires benadrukken?

Het is belangrijk voor me om een documentaire te maken over het creatieve proces om te laten zien dat er een lineair traject is voor dit type materiaal. Dat hoewel het is voorzien van een chaotisch geluid, geworteld is in iets heel logisch.

Je hebt maar liefst met drie drummers samengewerkt. Vanwaar die keuze?

Elke drummer is goed in een specifieke stijl. Aangezien er veel verschillende stijlen te horen zijn, heb ik gekozen voor meerdere drummers. Het proces ging relatief snel. Anup Sastry en Sam Paulicelli hebben gespeeld wat hen was voorgelegd. Met Morgan �gren heb ik al eerder samengewerkt in Casualties Of Cool. Ik had hem de partijen gestuurd, maar hij moest er lang op oefenen en toen hij ze speelde, klonk hij niet als Morgan. We hebben het vervolgens anders aangepakt. Ik heb hem beelden voorgelegd hoe het zou moeten klinken. Die kun je in de documentaire zien. Na een paar minuten had hij vaak al het juiste gevoel te pakken. Dat werkte dus veel beter.

Het gehele proces was dus uitputtend. In welke mate verschilt jouw ritme van iemand die een reguliere baan heeft?

Het verschilt, maar hoeveel precies kan ik me niet voor de geest halen, want ik kan het niet meer in perspectief plaatsen omdat ik al zo lang in dit ritme zit. Zelfs als ik in ogenschouw neem dat ik de controle heb over mijn eigen werkschema, is het een aanzienlijk verschil met iemand die een reguliere baan heeft. De grootste hap van mijn werk bestaat uit e-mails beantwoorden. Het creatieve proces beslaat slechts vijf procent van de week en de rest is logistiek. Als ik kijk naar Empath is het mixen niet zozeer een creatieve inspanning, maar meer een soort wetenschap. Je kunt een uur doen over een nummer schrijven, maar dan zes maanden nodig hebben om het zo te vormen dat de track ook �cht werkt tussen de andere.

Raak je daar op een gegeven moment gewend aan? Ik kan me voorstellen dat je ervaring op dat gebied opbouwt.

Je raakt er inderdaad gewend aan, maar de mate van productiviteit waarvoor je jezelf toereikend acht, resulteert op een bepaald moment in een type vermoeidheid waarvan je je niet realiseert dat die je aan het inhalen is. Wat ook meetelt, is het feit dat ik een mid-veertiger ben. Ik hou echt van mijn werk en van muziek maken, maar ik haat e-mails. Zodra je er ��n beantwoordt, krijg je als resultaat vier extra binnen. Een deel daarvan kun je zo weggooien, maar aangezien ik in verschillende projecten zit, komt er ook veel nuttige info binnen.

Hoe vind je dan een balans tussen al het werk en persoonlijke ruimte, zoals genoeg rust?

Er zijn vier belangrijke dingen. Meditatie in de ochtend, oefeningen in de middag, �s nachts heb ik geen technologie in mijn slaapkamer en ik doe ademhalingsoefeningen voor het slapen gaan, zodat ik zo goed mogelijk kan slapen. Als je ouder wordt, wordt slapen echter moeilijk. Ik plan vakanties met mijn familie in. Deze dingen stellen me in staat om in perspectief te blijven zien hoe gelukkig ik mag zijn om ze te kunnen doen, hoewel werkgerelateerde zaken de neiging hebben om zich op te stapelen en er veel dingen zijn die aandacht nodig hebben. Werkt het allemaal? Meestal gaat er zo�n dertig procent van de vrije tijd af. De aard van mijn artistieke temperament is evenwel dusdanig dat ook ik tijd voor mezelf nodig heb. Een balans vinden is belangrijk. Zolang ik maar de tijd voor dingen kan nemen en ze niet gehaast hoef af te raffelen.

Hoe ver plan je dan vooruit?

De voorlopige plannen passen meestal binnen een raamwerk van een jaar. Er is daarnaast een vage structuur voor daarna, tot ongeveer twee jaar vooruit. Zo weet ik dat er een Empath-show in de loop van 2020 komt, waarbij ik het album in zijn geheel ga spelen. Het is meer een onderbewustzijn waarover ik nu nog niet hoef na te denken.

Dan komen er ook nog eens veel dingen op korte termijn tussendoor, zoals Prognosis.

Dat komt omdat mijn manager Andy Farrow daarbij betrokken is. Omdat mijn carri�re een scherpe bocht naar links heeft gemaakt en dat verwarrend was voor hem, maar wel nodig voor mezelf, is Prognosis voor ons een gelegenheid om samen te komen. Hij is betrokken bij de organisatie. We kunnen daar weer eens op een prettige manier met elkaar praten.

Wat kunnen mensen verwachten van die akoestische show en de clinics op het festival?

Voor mij is de akoestische show belangrijk. Met mijn voormalige band had ik de neiging om een muur van geluid te laten horen. Het is altijd mijn visie geweest voor dat type muziek: veel lagen partijen en symfonie�n. Maar de basis dat ben ik met mijn gitaar in mijn slaapkamer. Dat is al zo geweest sinds ik vijftien was. Met mijn laatste album wilde ik samen met mijn band van vijf muzikanten zo perfect mogelijk klinken. Het resultaat is een groot aantal backingtracks; zowel vocalen, koren als synths. De connectie waarvan ik denk dat livemuziek die nodig heeft, raakt daarmee verloren. De akoestische shows stellen me in staat om alles terug te brengen naar de essenti�le elementen. Tevens stelt het me in staat om zowel naar mezelf als naar het publiek te bewijzen dat de nummers in die vorm bestaansrecht hebben.

Hoe ga je dat later in het jaar met de reguliere shows doen?

Als ik voor de novembertour met een band ga samenwerken, gaan we de nummers vanaf de bodem opbouwen, zonder daar bij al te veel een beroep te doen op backingtracks. Het zal niet makkelijk zijn om dat te doen, maar ik wil het echt met mensen samen doen.

En de clinics?

De laatste jaren heb ik The Devin Townsend Academy een webinar gegeven in acht delen. Het heeft invloed gehad op kleinigheden in het proces. Het gaat niet alleen om zang- en gitaartechniek, compressie, maar ook een psychologische aspecten hoe ik mijn persoonlijke omgeving inricht. Hopelijk leidt dat tot iets waar mensen zich mee kunnen vermaken. De clinics op Prognosis zullen daar aandacht aan besteden.

Mensen kijken ernaar uit, zeker omdat het weer eens wat anders is dan een reguliere shows. Hoewel die ook vermakelijk zijn. Specifiek herinner ik me die in Barcelona op het festival Be Prog! My Friend, waarbij je technische problemen had voorafgaand aan de show, maar het publiek bijna een kwartier lang onderhield met anekdotes en liedjes. Hoe heb jij dat moment beleefd?

Iemand die kinderen heeft, begrijpt het. Voordat ik kinderen had, zou ik anders gereageerd hebben op dat moment. Maar ik ben inmiddels vader en daarbij komen verantwoordelijkheden. Het was een van de moeilijkste dingen voor mij. In de kern ben ik een egocentrisch persoon. Het was erg moeilijk voor me om te leren omgaan met het feit dat ik het welzijn van anderen boven dat van mezelf moest stellen. Toch was het tegelijkertijd een belangrijke en mooie leercurve. Situaties zoals die in Barcelona zijn eigenlijk een vorm van kinderspel. Ik beschouwde de technische malheur dus ook niet als een echt probleem. Echter, voor een creatieve entiteit en iemand die improvisatie binnen de muziek mooi vindt, kan het onvermogen om dingen te veranderen terwijl die moeten veranderen, een echt probleem zijn. Door de jaren heen heb ik moeten leren omgaan met teleurstellingen en dat heeft me zeker geholpen.

Op Empath laat je die creatieve entiteit de vrije loop. Over die creativiteit heb je een boek geschreven: How To Develop Creativity And Excel As A Successful Independent Songwriter In A Changing Industry.

Voor mij was het belangrijk om een boek te schrijven om daar inzicht in te krijgen. Hoe verfijn je je muziek zo dat het geen onzin van buitenaf, zoals invloeden, of van jezelf bevat? Mijn onzekerheid voorkomt dat die puurheid zich nog niet eerder heeft geopenbaard. Ik ben bang dat ik niet goed met mijn angst kan dealen. Het is een proces om die angsten onder ogen zien en daar heb ik de laatste paar jaar belangrijke stappen in gezet.

Het is een heel gedurfd album. Tevens lijken er referenties te zijn aan andere albums, zoals Infinity.

Er is zeker een connectie. Ik was aan het experimenteren ten tijde van het maken van Infinity. Psychologisch gebeurde er veel. Narcissisme speelde daarbij onder andere een rol. Ik betrok veel op mezelf destijds. Ik moest echter nog veel leren. Gaandeweg leer je dat het niet alleen maar om jezelf gaat, maar je wordt wijzer en wat dat betreft is het proces veel helderder geworden. Veel platen zijn heel specifiek gericht op een bepaald onderwerp of een richting. Ik heb mezelf beperkt in het verleden. Ik ben nu niet meer bang, juist omdat ik fouten in het verleden heb gemaakt. Daardoor voel ik me vrijer.

Vrijer om muzikaal te improviseren ook.

Ja, ik hou van veel verschillende soorten muziek, van death metal tot ambient. Ik heb zo'n 35 nummers geschreven voor het nieuwe album. Nummers die heel uiteenlopend zijn. In eerste instantie dacht ik dat sommige niet bij elkaar zouden passen, maar ik heb ze gewoon achter elkaar gezet. Dat zou ik eerder niet gedaan hebben.

Je hebt je angst dus meer opzij kunnen zetten en komt met dit album dichterbij wie jezelf bent.

Mijn doel is om de muziek meer in lijn te brengen met mijn persoonlijke waarheid. Ik probeer de bullshit te verbannen. De meesten van ons vertellen zichzelf leugens. Het meest frustrerende daarvan is dat ik mezelf niet realiseer dat ik vol met onzin zit.

Het klinkt als een soort midlifecrisis.

Ik ben inmiddels 46. Wanneer je vergissingen bent begaan, albums hebt gemaakt en je bent door moeilijk situaties heen gekomen, dan ben je in staat om terug te blikken en tegen jezelf te zeggen dat je jezelf voor de gek hebt gehouden. Om mezelf niet te veel het lijden op te hoeven leggen, is het nodig om te groeien. Het gevolg daarvan is dat er constant verandering van me gevraagd wordt. Binnen de muziekwereld herken ik direct hoe belangrijk dat is. Sommige dingen heb ik al zolang gedaan, dat ik er niet meer enthousiast over ben. Ze representeren niet meer wie ik ben, want er is geen groei. Je wilt niet zingen over wat je vorig jaar al hebt gezongen. Het meest ongelukkige daarvan, en ik denk dat dat ook is waar het humorelement naar voren komt, is dat ik verandering haat. Ik wil eigenlijk dat dingen blijven wat ze zijn. Als ik genoodzaakt ben om die worsteling te ervaren of te veranderen, dan kies ik echter voor verandering.

Heeft de titel van het album daar dan ook betrekking op dichterbij jezelf en eerlijker te zijn?

Ja, maar niet in nobele zin. Ik wil mijn emoties niet intellectualiseren, maar meer verbinding ermee zoeken. Het is een constante angst die me in een positie brengt om veranderingen door te voeren. Soms kun je op het traject terugkijken en een bepaalde aanpak romantiseren. Maar om eerlijk te zijn, is het allemaal geworteld in chaos en angst.

Wat is het belangrijkste wat je met de titel wilt zeggen?

Twee dingen. Ik bezit een hoge graad van empathie. Daarmee bedoel ik te zeggen dat als iemand boos is, ik me ook boos voel. Als iemand verdrietig is, voel ik me ook verdrietig. Ten tweede heb geen uitgebreide graad van empathie. Ik ken mensen die wat anderen voelen, zo grondig voelen dat ze die mensen opbellen omdat ze zich ziek voelen en dan denken dat er iets met diegene is. En als ze dan bellen, dan schijnt er inderdaad iets mis te zijn. Zo ben ik dus niet. Ik ben dus slechts gedeeltelijk empathisch.

Hindert dat je in je werk?

Waar ik achter ben gekomen, is dat het echt een probleem is als ik niet echt kan loslaten wat anderen voelen. Specifiek als ik aan het werk ben en omgeven ben door andere mensen. Ik kan bijvoorbeeld niet negeren dat iemand niet lekker in zijn vel zit. Ik reageer op dingen waar veel mensen niet op zouden reageren. Mijn werk resoneert dus ook met de mensen om me heen. Het heeft allemaal effect op mijn creatieve uitspattingen. Ik realiseerde me dat als ik na DTP wilde doorgaan, dit onder controle moest brengen.

Dat thema is dan ook een belangrijk onderdeel van Empath

Het thema van het album is herkennen waar je drang naar empathie vandaan komt. Is dat omdat je �s werelds meest meelevende persoon bent? Ik denk van niet. Is dat onzekerheid? Zeker, maar aan het einde van het album herken ik dat het een deel is van een groter symptoom. Ik denk dat er iets onder het oppervlak leeft bij iedereen, wat vaak niet actief aangemoedigd wordt om op de voorgrond te treden. Dit komt door onze huidige maatschappij, die dat niet aanmoedigt. Het resultaat daarvan is dat de maatschappij verdeeld is vanwege een gebrek aan bewustzijn of verlangen om te denken vanuit het standpunt van een ander. Dit soort dingen vormen het centrale punt van het album.

Is er ook een relatie met autisme?

Zowel mijn zoon als mijn vrouw hebben autisme. Er zit Asperger in de familie en mijn neef is ook autistisch. Ik ben tot op een bepaalde hoogte onderlegd in die psychologische materie. Er zijn methodes die worden onderwezen om jezelf bewust te maken van hoe jouw acties invloed hebben op je omgeving. Ze impliceren dat je jezelf kunt trainen. Als je een bepaalde mentale neiging hebt, of het nu empathie is tot op bepaalde hoogte of niet, kunnen we daar misschien nooit van afkomen, maar er zijn wel manieren waarop we ons kunnen beschermen en onszelf kunnen trainen. Het wordt bijna een wetenschap, maar ik waardeer zeer dat die ontwikkeling steeds verder gaat. Hoe erg je die dingen ook voelt, je moet jezelf technieken en tactieken onderwijzen om het leven makkelijker te maken.