Fans van Arjen Anthony Lucassen kunnen hun geluk niet op. Eerder dit jaar een mooie concertregistratie van zijn Into The Electric Castle-shows in Tilburg uit 2019 en nu is er ook nog een nieuwe Ayreon-dubbelaar: Transitus. De platen in het Ayreon-universum mogen dan door verhaallijnen met elkaar verbonden zijn; elk album heeft ook iets eigens. Ze verschillen van thema en hebben een andere sfeer en instrumentatie plus diverse gastzangers en - muzikanten. Ook Transitus kent een indrukwekkende sterrencast met onder meer Tommy Karevik (Kamelot), Cammie Gilbert (Oceans Of Slumber), Simone Simons (Epica), Amanda Sommerville (onder andere Trillium), Michael Mills (Toehider), Dee Snider (Twisted Sister), Paul Manzi (Arena), gitaristen Joe Satriani en Marty Friedman, toetsenist Joost van den Broek en drummer Juan van Emmerloot. Dat belooft wat.

De donkere, futuristisch klinkende ouverture Fatum Horrificum licht meteen een tipje van de sluier op van de richting waarin Lucassen het met deze duistere liefdesgeschiedenis zoekt. Dat het geen prettig verhaal is, wordt direct benadrukt door 'The Storyteller', de verteller van dienst. Deze rol wordt het hele album op fantastische wijze vertolkt door niemand minder dan Tom Baker (acteur uit onder andere Dr. Who). Wat uitleg bij het ingewikkelde verhaal, dat bovendien is opgetekend in een combicbook, is ook wel nodig, want er gebeurt nogal wat rondom de romance tussen Daniel (Karevik) en Abby (Gilbert). Een boze vader (Snider), misgunnende broer (Manzi), een pratend standbeeld (Mills) en een engel des doods (Simons) met haar furi�n (Marcella Bovio en Caroline Westendorp) zijn enkele van de karakters die voorbij komen. Het zal voor menig liefhebber een prettige puzzeltocht worden om uit te vinden hoe dit alles in het Ayreon-universum past.

Net als op voorgaande albums komen er diverse muziekstijlen aan bod. Uiteraard is er veel bombast (Fatum Horrificum, Talk Of The Town), maar is er ook aandacht voor de mix van frivole folkmuziek (Talk Of The Town) en futuristisch klinkende, ruige metal (Dumb Piece Of Rock, Get Out! Now!). Het is de bekende mix van invloeden die de muziek van Lucassen zo kenmerkend en pakkend maakt. De opbouw van Transitus is zeer theatraal en bouwt meer op traditioneel muziektheater dan bijvoorbeeld Universal Migrator (2000). De partijen lijken soms zelfs geschreven te zijn met een integrale live-uitvoering in gedachten met hier en daar wat kundig acteerwerk (Listen To My Story, Condemned Without A Trial, Your Story Is Over!).

Ook qua klank en productie zijn er verschillen met andere albums. Als geheel heeft het album meer een warm livegeluid dan de af en toe steriele synthesizerpartijen uit het verleden. Niet dat dat destijds niet paste bij bijvoorbeeld The Final Experiment (1995) en Actual Fantasy (1996), maar het gebruik van echte koperblazers, fluiten en fiedels zorgt voor een interessante combinatie met het stevige gitaargeluid (Condemned Without A Trial) en maakt enkele bombastische partijen nog grootser. Een mooi voorbeeld daarvan is het liefdesthema tussen Abby en Daniel in Talk Of The Town, dat terugkomt tijdens de finale The Great Beyond. De pakkende riedel, die fans wellicht herkennen van een eerder album (Star One's Digital Rain), klinkt zoveel mooier en levendiger met het warme kopergeluid. Datzelfde geldt voor de spannende, accentvolle drumpartijen van Van Emmerloot die met veel oor voor detail op plaat zijn gezet.

Wat betreft zangers wordt er wederom een knappe prestatie geleverd. Karevik schittert in zijn grootse uithalen en Gilbert zingt haar partijen emotioneel met veel soul. Toch is het vooral Simone Simons die in haar rol als verleidelijke, theatrale engel des doods de show steelt. Met speelse uithalen, gilletjes, fluisteringen en meer toont zij zich divers tijdens de bijzonder interessante composities van de rockoperagrootmeester (Listen To My Story, This Human Equation). Daarnaast zijn Dumb Piece Of Rock en Get Out! Now! enkele van de hoogtepunten. In laatstgenoemde meer rechttoe-rechtaanrocker schreeuwt Dee Snider zich ouderwets de longen uit zijn lijf, waarna Joe Satriani voor wat gitaargeweld zorgt. Tijdens de eerstgenoemde track geeft Michael Mills een nieuwe dimensie aan het begrip speelplezier. Het enthousiasme en de hoorbare lol (zelden heeft er iemand zo blij geklonken tijdens een 'dum-dum-dum'-partij) waarmee hij zijn rol van standbeeld vertolkt, werken zeer aanstekelijk.

Ondanks dat Transitus garant staat voor flink wat luisterplezier, vallen er na verloop van tijd ook wat minpunten op. Enkele van de melodie�n zijn bijvoorbeeld wat minder interessant en komen iets te vaak terug, zoals het 'schuldthema' dat in diverse tracks (bijvoorbeeld She Is Innocent) opduikt. Het helpt het verhaal vooruit, maar de muziek is wat minder interessant. Dat eerste geldt voor meerdere tracks. Daarnaast had het spectaculaire 'hell choir' uit de ouverture en Inferno best wat vaker terug mogen komen, bijvoorbeeld in combinatie met de engel des doods.

Het zijn bescheiden punten van kritiek op een anderszins indrukwekkend nieuw hoofdstuk in het Ayreon-universum. Lucassen lijkt zich in een bijzonder productieve en creatieve periode van zijn leven te bevinden, want Transitus is zeker geen simpele herhaling van zetten. Typisch Ayreon, maar toch net weer even anders. Buiten dat dit album zal zorgen voor vele uren aandachtig luisteren, ben ik nieuwsgierig naar een eventuele live-uitvoering.

Tracklist:
1. Fatum Horrificum
2. Daniel's Descent Into Transitus
3. Listen To My Story
4. Two Worlds Now One
5. Talk Of The Town
6. Old Friend
7. Dumb Piece Of Rock
8. Get Out! Now!
9. Seven Days Seven Nights
10. Condemned Without A Trial
11. Daniel's Funeral
12. Hopelessly Slipping Away
13. This Human Equation
14. Henry's Plot
15. Message From Beyond
16. Daniel's Vision
17. She Is Innocent
18. Lavinia's Confession
19. Inferno
20. Your Story Is Over!
21. Abby In Transitus
22. The Great Beyond