Hoe gaat het?

De show gisteren ging goed. Alleen heb ik door de spanning slecht geslapen. Ik ben zo'n kluizenaar, ik zit gewoon altijd thuis. Met de hondjes spelen of boodschappen doen. Een beetje Game Of Thrones kijken. En dan kom ik ineens van het ene extreme in het andere extreme.

Maar gisteren ging het wel goed, zei je.

Het ging goed. Dus je zou zeggen dat ik nu wel kan relaxen. Maar nee.

Je hebt zelf toch ook nog een paar nummers meegedaan?

Dat klopt. Het gekke was: ik moest spelen, ik moest zingen, ik moest praten, dus ik was echt heel zenuwachtig. Ik dacht: dit wordt helemaal niks. Het spelen zal wel gaan, maar het praten wordt niks. Maar gek genoeg ging dat praten juist wel lekker en het gitaarspelen niet. Maar ik denk niet dat iemand het gemerkt heeft.

De laatste keer dat je opgetreden had, was de eerste show met The Gentle Storm?

Dat zou best kunnen, ja. Een paar akoestische dingetjes. Maar het echte live spelen is tien jaar geleden.

Hoeveel nummers speel je nu mee?

Maar twee. Het valt mee.

Het idee voor deze show is begonnen toen je zag hoe men reageerde op The Theater Equation, waar jouw album The Human Equation live werd gespeeld in het theater. Dacht je toen zelf dat het wel gaaf zou zijn om een keer een Ayreon-show te doen, of kwam iemand anders met het idee?

Dat was ikzelf. Die shows maakten toen zoveel emoties in me los. Dat ten eerste, maar ten tweede was er bij The Theater Equation van alles slecht geregeld. Toen dacht ik: laten we dit eens een keer goed doen. Nu zijn mensen enthousiast, nu is het een succes. Wat gebeurt er als je het een keer echt goed aanpakt? Ik heb altijd uitdagingen nodig en dit was voor mij een nieuwe uitdaging: kunnen we een perfecte show maken?

Wat was er niet goed aan The Theater Equation, behalve de videobeelden achteraf? Ik heb genoten van de show.

De video was vreselijk. Maar er was meer slecht geregeld. De helft van de mensen die moesten optreden, wisten niet eens dat ze moesten acteren. Uiteindelijk is de dame die het georganiseerd heeft van de aardbodem verdwenen. Er was een gat van tonnen, geloof ik. Allemaal van dat soort dingen. Doodzonde. Het is een wrange nasmaak van iets wat zo positief was. De show was geweldig, de muzikanten perfect.

Maar daar begon het dus voor deze Ayreon Universe-liveshows. Kun je ons meenemen door de timeline die daarna ontstaan is?

We hebben twee jaar aan de shows gewerkt. We beginnen natuurlijk met te kiezen welke nummers we gaan doen. Van elk album wilde ik wel wat doen. Maar het belangrijkste was: wat gaat er live wel werken? Ik heb gekozen voor �f grote nummers, dus heel bombastisch, of kleine, intieme nummers. Dat was voor mij heel belangrijk. En daar moesten we dynamiek in aanbrengen. Dan ga je natuurlijk kijken welke zangers je kan krijgen. Sommigen waren gewoon op tour. Tobi [Sammett, Avantasia] kon niet, James LaBrie [Dream Theater] kon niet. Dus wie kan ik wel krijgen en welk nummer past daarbij? Het is dus een beetje van allebei: welke nummers wil ik spelen en welke zangers heb ik? En welke nummers passen bij die zangers?

Op een gegeven moment ga je een zaal zoeken.

Dat was in eerste instantie al het plan. Ik wist wel dat het niet in een theater zou zijn. Dus ja, waar ga ik het doen? Ik ben opgegroeid in 013. Of eigenlijk in de voorloper, Noorderlicht. Het is de fijnste zaal. En alles is hier perfect geregeld. Ik ben hierheen gegaan en heb met ze gepraat. Ze zeiden dat het wel zou gaan lukken. "Die krijg je wel vol. Misschien wel twee keer. Of drie keer!"

Hoe gaat dat dan? Je belt ze op: "hoi ik ben Arjen en ik wil een show doen"?

Ik kreeg een assistente aan de lijn, maar zij kende me niet. Dus die had zoiets van: ja het zal wel, waarom belt een artiest zelf? Wat een onzin. Ze zou haar baas wel laten terugbellen. Dus ik dacht dat ik er niets meer van zou horen. En toen werd ik teruggebeld door iemand die me wel kende. De afspraak was toen al snel gemaakt. Dit zou de eerste keer in 22 jaar zijn dat Ayreon live speelt, dus dat wilden ze toch wel hebben. Dus die hebben me omgeluld om het twee keer te doen en uiteindelijk zelfs drie keer.

Hoe gaat zo'n gesprek dan?

Ik had natuurlijk een hele lijst gemaakt van vragen en met wat we nodig hadden. Wat alles zou kosten enzo. Moet ik de zaal huren? Of is het een split-deal? Hoe zit het met merchandise? Dat had ik ook bij Het Nieuwe Luxor gedaan. Uiteindelijk was 013 gewoon veel aantrekkelijker. En we wilden ook een rockshow doen, dus we moesten een rockzaal hebben. Kijk, ik had ook een grote Heineken-hal kunnen pakken, maar ik vind 013 wat persoonlijker. Ik heb er zelf meer gevoel bij. Het klinkt clich�, maar het is een familie op de b�hne en achter de b�hne. En ook in de zaal.

Dan heb je Joost van den Broek als muzikale leider erbij gehaald. Op welk moment kwam hij in beeld?

Eigenlijk was hij er vanaf het begin al bij betrokken. Bij The Theater Equation vroeg ik al aan hem of we zoiets moesten gaan doen. "Kom maar met wat idee�n," zei hij nog.

Wat heeft hij op zich genomen?

Vrijwel alles. Ik ben degene die de nummers kiest, met idee�n komt en de zangers kiest. Hij is degene die het uitvoert en zegt wat er mogelijk is. Hij is echt ongelofelijk. Niet alleen een top-toetsenist, maar hij is een superaardige gast. Hij weet overal wat vanaf en vindt het leuk om bezig te zijn. Hij is heel enthousiast. Alle beslissingen lagen bij hem, niet bij mij. Nou ja, de muzikale beslissingen lagen bij mij, de rest bij hem.

Waren er dan nog nummers die jij er graag in wilde hebben, maar nadat hij er mee bezig geweest was, tegen je zei dat het niet ging werken?

Nee. Dat weet hij. Daar ben ik te veel een controlfreak voor. Ik heb hem natuurlijk wel een hele set met nummers gestuurd waar hij dan wel opmerkingen op had. Bijvoorbeeld of twee bepaalde nummers wel na elkaar zouden moeten, of dat er bijvoorbeeld wat rust tussen moest. En dat zette mij dan wel weer aan het denken. Bij andere mensen denk ik dan: oh ja, vind je dat? Dat interesseert me niks. Maar bij Joost neem ik het wel serieus.

In de loop van de tijd groeit het team.

Ja. We hadden op den duur een productieteam van zes mensen, waarmee we iedere maand een vergadering hadden. Dat was heel close. We hadden iemand die het budget bekijkt, een productieleidster, een stagemanager... Het was een superteam. Het was voor mij heel belangrijk dat er geen mensen bijzitten die er alleen maar zitten omdat ze betaald worden. Natuurlijk betaal ik er graag voor, maar de feeling moet er wel inzitten. Ze moeten het echt leuk vinden en enthousiast zijn.

Waren het allemaal mensen die je al kende?

Ja. Ik wist wel wat ik aan ze had. Naomi is de productieleidster. Haar ken ik al vanaf dat ze een jaar of twintig was, toen ze net begon. Ze was er al bij Stream Of Passion bij. Zo lang ken ik haar al. Inmiddels is ze een van de grootste van Nederland. Shantih werkte bij de platenmaatschappij, dus die ken ik daarvan. Leon, de stagemanager, was al betrokken bij The Theater Equation.

Ondertussen nam je ook nog een nieuwe plaat op. Zat dat niet in de weg met de planning voor deze shows?

Nee, dat ging allemaal goed. Ik wilde eigenlijk zoveel mogelijk mensen die op het album zingen, ook live mee te laten doen. Dat zat elkaar helemaal niet in de weg.

De band is bijna dezelfde als bij The Theater Equation.

Ik kan niks beters bedenken.

De laatste paar maanden komen de shows natuurlijk echt dichterbij. Wat moet er in die laatste maanden nog gebeuren, behalve veel oefenen?

We hebben het werk zoveel mogelijk verdeeld, zodat niet alles op het laatste moment komt. Want alles komt sowieso op het laatste moment, dat weet je gewoon. Zo hebben we bijvoorbeeld een jaar vooraf al dingen geregeld waarvan anderen zeggen "waarom regel je dat nu al, het is nog een jaar weg?" Zoals bijvoorbeeld zangers benaderen. Ik benaderde Barry Hay twee jaar van tevoren. Hij zegt: "Over twee jaar ben ik al lang dood, joh! Ik kan nu toch nog niet zeggen of ik over twee jaar kan?" Maar je moet er gewoon vroeg bij zijn, want sommigen zijn gewoon volgeboekt. Of als je al die visuals moet maken. Dat heb je niet in een half jaar gedaan. Daar zit een jaar werk in. Die gozer die ze maakte, een Amerikaan, maakte allemaal dingen, maar ik ben een perfectionist en keurde van alles af. Daar moet je rekening mee houden. Je moet ze een deadline geven die een half jaar voor het einde ligt, omdat je weet dat er nog wat aan veranderd moet worden.

En dan had je gisteren eindelijk de eerste show. Je zei al dat het goed ging. Was je nog zenuwachtig?

Gruwelijk. Het was vreselijk. Ik was er echt misselijk van.

Komt dat omdat je al lang niet meer hebt opgetreden?

Ja. Ik heb totaal geen routine meer. Het zit niet meer in mijn lichaam. Toen ik in de tachtigerjaren met Vengeance middenin een tour zat, deed het me niks. Maar tien jaar niet spelen en dan ineens op de b�hne staan, dat is heel heftig.

Ben je blij dat je het hele traject doorgegaan bent, nu dat je die eerste show achter de rug hebt en op het podium hebt gestaan?

Absoluut. Nou ja, het opzetten vind ik leuk. Dat was echt super.

Maar het uitvoeren niet?

Nee.

Ach, kom op. Dat geloof ik niet. Tijdens de show sta je waarschijnlijk aan de zijkant te kijken.

Dan sta ik te janken. Dan zie ik ze mijn nummers spelen en ze doen zo hun best. Dat is mooi. Heel mooi. Dan sta ik te janken. Maar dan heb ik nog wel constant dat gevoel dat ik straks ook op moet. Dat wordt dan het grote moment in de show. Dan komt die sukkel op, denk ik dan.

Daar zit juist iedereen op te wachten!

Ja, dat is het erge! "Maar iedereen houdt juist van je," zeggen ze dan. Ja, daarom juist! Daarom vind ik het zo eng. Dat ik misschien iets moet geven wat ik niet kan.

Wat komt er na deze shows?

Dan ga ik aan de slag met de dvd. Twee shows filmen we, van alle shows nemen we de audio op. Dus dan moet dat bekeken en beluisterd worden wat de beste opnames zijn.

Je hebt gewerkt met mensen als Bruce Dickinson, je hebt Rutger Hauer op je plaat gehad, volgens mij heb je heel veel goede vrienden overgehouden aan alle artiesten waar je mee gewerkt hebt. Je hebt naast Ayreon nog wat uitstapjes kunnen maken zoals Guilt Machine en Star One, je hebt een theatershow van een van je albums kunnen zien. Wat heb je nog te doen? Is er nog iets dat je nog wil bereiken?

Dat is een hele goeie vraag. Ik wil iets gaan doen dat ik nog niet gedaan heb. Ik kan nu wel iets gaan roepen, maar misschien gaat het niet lukken, dus dat doe ik maar niet. Maar het wordt absoluut weer iets anders. Ik heb dan The Source gedaan, wat toch wel straightforward metal was. En heel erg Ayreon. Dus bij het volgende wil ik mensen verrassen. Een beetje risico's nemen. Niet � la Steven Wilson, ik ga geen popalbum maken. Ook geen death metal. Maar wel iets anders. En het is bijna twintig jaar geleden dat Into The Electric Castle uitkwam. Daar wil ik een vinylrelease van maken en een 5.1-mix. Maar dan moet ik daar wel alle originele banden van terugvinden, dus dat wordt een hoop werk. Maar ik denk dat we dat in 2018 moeten doen.